Փորձենք գնահատել Սյունիքի ներկայիս մարզպետ Վահե Հակոբյանի կողմից՝ մինչ մարզպետ դառնալը ղեկավարվող հաստատություններից մեկի տնտեսական գործունեությունը՝ ըստ տված արտադրանքի: Պարզվում է՝ 2015թ. հիմնավոր ենթադրյալից մոտ 4 մլրդ դրամով ավելի քիչ ֆերոմոլիբդեն է արտահանվել հանրապետությունից: Այժմ՝ հերթով:
«Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ի կայքից տեղեկանում ենք, որ խմբի ընկերությունները պղնձի ու մոլիբդենի խտանյութ են արտադրում: Իսկ խմբի մեկ այլ ընկերության՝ «Մաքուր երկաթի գործարան» ԲԲԸ-ի կայքից տեղեկանում ենք, որ այդ ձեռնարկությունը մոլիբդենի խտանյութից ֆերոմոլիբդեն է ստանում, ինչն էլ արտահանվում է: Այս տեղեկատվությունը մտապահած՝ այցելում ենք ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների եւ բնական պաշարների նախարարության կայք ու փնտրում մոլիբդեն արդյունահանող ընկերություններ, քանզի մոլիբդենը, ի տարբերություն պղնձի, ավելի հազվադեպ է հանդիպում մեր հանքարդյունաբերության մեջ:
Հայաստանի Հանրապետությունում «Հանքերի եւ հանքերեւակումների անձնագրերի» ու «Օգտակար հանածոների արդյունահանման նպատակով տրամադրված ընդերքօգտագործման իրավունքների» ուսումնասիրությունից պարզվում է, որ մոլիբդենի հանքերի արդյունահանման իրավունք ունեն՝
- «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ն եւ իր դուստր «Լեռ-էքս» ՍՊԸ-ն,
- «Ագարակի» ՊՄԿ ՓԲԸ-ն,
- «Թեղուտ» ՓԲԸ-ն,
- «Մոլիբդենի աշխարհ» ՍՊԸ-ն,
- «Ակտիվ լեռնագործ» ՍՊԸ-ն,
- «Թաթսթոուն» ՍՊԸ-ն:
«Առաջին 1000 խոշոր հարկ վճարողների եւ նրանց կողմից վճարված հարկերի եւ տուրքերի մեծությունների» հաշվետվություններից երեւում է, որ վերջին երեք ընկերությունը մեծ գործունեություն չեն իրականացնում: Հետեւաբար կարող ենք հաշվարկներում չներառել դրանց ցուցանիշները: Իսկ «Ագարակի» ՊՄԿ ՓԲԸ-ի ու «Թեղուտ» ՓԲԸ-ի կայքերից տեղեկանում ենք, որ նրանք արտադրում ու արտահանում են մոլիբդենի խտանյութ: Այսինքն՝ ստացվում է, որ առնվազն մինչեւ 2016թ․ վերջ ՀՀ-ից արտահանվող ֆերոմոլիբդենը պատրաստված է միայն ԶՊՄԿ-ի մոլիբդենի խտանյութից: Ու կարծում եմ՝ հակառակ ենթադրությունն էլ ճշմարիտ կլինի՝ ԶՊՄԿ-ի մոլիբդենի խտանյութն արտահանվում է միայն ֆերոմոլիբդենի տեսքով: Այլապես կստացվեր, որ անարդյունավետ կառավարման հետ գործ ունենք․ անընդհատ խոսում ենք ՀՀ արդյունաբերության զարգացման ու արժեքի ստեղծման մասին, բայց իրականում կիսապատրաստուք ենք արտահանում:
Այցելելով Միացյալ ազգերի միջազգային առեւտրի տվյալների բազա՝ գտնում ենք ՀՀ-ից արտահանված ֆերոմոլիբդենի (կոդ 7202 70) քանակներն ու ստանում ստորեւ ներկայացված պատկերը․
Պետք է հաշվի առնել, որ խտանյութի արտադրությունն ու վերամշակումն անընդհատ գործընթացներ են: Դրանք կանգնեցնելն ու վերսկսելը շատ թանկ արժեն ու կատարվում են միայն այլընտրանք չլինելու դեպքում: Սա է պատճառը, որ տարեկան 800 տոննա ֆերոմոլիբդենի պակաս արտահանումը չափազանց ուշագրավ է: Մի պահ ենթադրելով, որ այս նվազման մեջ ոչ մի քրեական տարր չկա, պետք է ենթադրել, որ որեւէ շատ էական, արտառոց դեպք է պատահել, ասենք՝ վերամշակողներից որեւէ մեկի գործունեության խափանում ամիսներ շարունակ կամ ինչ-որ ֆորս մաժոր: Եվ քանի որ ՀՀ-ում ապրելով՝ այդպիսի դեպքի մասին չենք լսել, ապա սա կարելի է որակել նվազագույնը որպես անթույլատրելի անփութություն, որի համար հաստատ չեն խրախուսում ու հսկայական աշխատավարձեր չեն վճարում: Եթե ոչ հակառակը: Իսկ քրեական տարրի առկայության կամ չար կամքի դրսեւորման դեպքում գործով պետք է իրավապահ մարմինները հետաքրքրվեն:
ԱՐԹՈՒՐ ՕՐԲԵԼՅԱՆ
_1594191684.jpg "No_531 (15)")
_1591010193.jpg "No_528 (12)")
