Если Бога нет, всё позволено

Ռուս մեծ գրող Ֆյոդոր Դոստոեւսկու «Կարամազով եղբայրներ» ստեղծագործությունից վերցված այս հայտնի միտքը, կարծում եմ, արդեն հուշում է, թե ինչի մասին կուզենայի արտահայտվել: Այո, խոսելու եմ վերջին օրերին թեժ քննարկման թեմա դարձած «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի շուրջ տեղի ունեցող գործընթացների մասին: Հայտնի փաստ է, որ հանրակրթության պետական չափորոշչի վերջերս հրապարակված նախագծով նախատեսվում է դադարեցնել «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի դասավանդումը որպես առանձին առարկա՝ այն ինտեգրելով «Հայոց պատմություն» առարկայի կրթական ծրագրում: Արդեն առիթ եմ ունեցել իմ բացասական վերաբերմունքը հայտնել այս գործընթացի նկատմամբ եւ այժմ էլ ավելորդ չեմ համարում եւս մեկ անգամ անդրադառնալ այս թեմային: Միանգամից ասեմ, որ չեմ պատրաստվում մեկ անգամ եւս ընթերցողին ներկայացնել Հայ Առաքելական եկեղեցու անփոխարինելի դերակատարությունը հայ դպրոցի կայացման գործում: Հայ դպրոցը Հայ Առաքելական եկեղեցու հարազատ զավակն է, եւ դա անժխտելի պատմական փաստ է: Կուզենայի հարցին մոտենալ մեկ այլ տեսանկյունից:

Նախ` ճիշտ չեմ համարում «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկան հումանիտար բնույթի առարկա համարելը: Իմ համոզմամբ` այն առավելապես բնագիտական բնույթ է կրում: Ինչո՞ւ: Այստեղ մարդուն նախեւառաջ դիտարկելով որպես հոգեւոր էակ՝ նպատակ է դրվում սովորողին ներկայացնել ժամանակակից մարդու կողմից հետեւողականորեն անտեսվող հոգեւոր աշխարհն ու նրանում գործող օրինաչափությունները: Այլ խոսքով ասած՝ ՀԵՊ առարկան մարդու հոգեւոր եւ բարոյական կյանքի «Ֆիզիկան» է կամ «Անատոմիան»: Այստեղ են քննարկվում այնպիսի կարեւորագույն հարցեր, ինչպիսիք են` Աստված, ազգ, ժողովուրդ, մարդ, կյանք, քրիստոնեական բարոյագիտություն, մարդու կյանքի իմաստ, խիղճ, մեղք, առաքինություն, ընտանիք, հայրենիք եւ հայրենասիրություն, սեր,  բանականություն եւ այլն, եւ այլն: Այստեղ է երեխային հիմնավորված ներկայացվում, թե ինչու պետք է լինել առաքինի, եւ ոչ՝ մեղսագործ, ինչու պետք է լինել եղբայրասեր, եւ ոչ՝ նախանձ, ինչու պետք է լինել ժուժկալ, եւ ոչ՝ որկրամոլ, ինչու պետք է լինել համեստ, եւ ոչ՝ ամբարտավան, ինչու պետք է լինել ճշմարտախոս, եւ ոչ՝ ստախոս: Կարեւո՞ր հարցեր են: Անշուշտ՝ շատ: Անհրաժեշտություն կա՞ դրանք քննարկել առանձին առարկայի շրջանակում: Իմ կարծիքով՝ այո: Ինֆորմացիայի այս անզուսպ եւ շատ վտանգավոր հորձանուտում ժամանակակից մարդու եւ, առավել եւս, երեխայի առաջ ծառացել է ինքնաճանաչողության լուրջ խնդիր: Մարդը սկսել է դժվարությամբ տարբերել կեղծիքը ճշմարտությունից, օգտակարը` վնասակարից, ճիշտը` սխալից: Հետեւողականորեն արժեզրկվում են բարոյական եւ հոգեւոր աքսիոմատիկ ճշմարտություններ: Մենք համառորեն չենք ցանկանում ընդունել, որ ցանկացած հասարակության բարոյական եւ հոգեւոր անկումն անխուսափելիորեն հանգեցնում է ֆիզիկական կործանման: Որտե՞ղ են հիմա պատմությանը քաջ հայտնի «հզոր» կայսրությունները, ի՞նչ է ներկայումս կատարվում ԱՄՆ-ում եւ արեւմտյան «քաղաքակիրթ» երկրներում, եւ, վերջապես, որտեղի՞ց  մեր հայ հասարակության մեջ այսքան կեղծիք եւ ատելություն: Ակնհայտ է, որ դպրոցում երեխան չպետք է պարզապես գիտելիք ստանա: Առաջին հերթին երեխան պետք է դաստիարակվի եւ ձեւավորվի որպես առաքինություններ կրող անձ: Եվ այստեղ անփոխարինելի եմ համարում ՀԵՊ առարկայի դերն ու նշանակությունը: Այո, մեզ պետք են լավ ծրագրավորողներ, ֆիզիկոսներ, քիմիկոսներ, կենսաբաններ, լեզվաբաններ, պատմաբաններ, բայց ավելի շատ հասարակությունը կարիք ունի բարոյական եւ հոգեւոր ճշմարիտ  արժեքներ կրող անհատների, առավել եւս՝ մտավորականության: Եվ միայն այդ դեպքում կունենանք եղբայրասիրության ոգով ցեմենտված կուռ եւ միաբան հասարակություն եւ ուրեմն՝ հաղթանակած պետություն: Իսկ մերժելով Աստծուն՝ մերժում ենք սերը, բարոյականությունն ու խիղճը, ընտրում դեպի ամենաթողություն եւ քաոս տանող ուղիղ ճանապարհը, որի վերջին հանգրվանն ինքնակործանումն է: Սա անխախտորեն գործող բնական օրենք է: Եվ ուրեմն` լինենք առողջ եւ ողջամիտ:

Աստված պահապան բոլորիս:

Հ.Գ. Ի հավելումն ասվածի` ավելացնեմ նաեւ, որ առաջին քրիստոնյա պետության հանրակրթության պետական չափորոշչում բացակայում է «քրիստոնյա» բառը, նախատեսվում է նաեւ նվազեցնել «Հայոց լեզու, գրականություն» եւ «Նախնական զինվորական պատրաստություն» առարկաներին հատկացվող ժամաքանակները: Կարծում եք պատահականությու՞ն է:

Հ.Գ. Իսկ ժամանակակից «մտավորականությանը» կոչ եմ անում արձագանքել ոչ միայն գույքահարկի բարձրացմանը:

Խաչատուր Բադալյան